Vertaling: Trix van de Kamp
In het beeld dat het toerisme van de Imazighen schetst speelt het oriëntalisme een expliciete rol. Ik tracht dit deel van het onwrikbare beeld opnieuw te onderzoeken.
De Marokkaanse toeristische verhalen houden (on) bewust een westers beeld in stand. Dit beeld trok mijn aandacht toen ik een 15 daagse tour samenstelde. En inderdaad, de Imazighen worden in de toeristische verhalen nog steeds als Berbers en geïsoleerde groepen gestereotypeerd en zo wordt er op een verraderlijke wijze profijt getrokken van het herschrijven van een ongeschreven deel van de geschiedenis.
Dit essay gaat in op drie aspecten met voorbeelden van toeristische websites. Het eerste betreft de belangrijkste factoren. Het tweede handelt over de verschillende manieren waarop het begrip Berber wordt gebruikt. En het laatste roept op, en adviseert om opmerkzaam te zijn.
Het eerste aspect wat we onder handen moeten nemen is de nauwkeurige naam Imazighen in meervoud en Amazigh in enkelvoud. De meeste, zo niet alle tours zijn samengesteld door niet-Marokkanen in het Engels, Frans en Spaans. Zij hebben de term Berber meer en meer doelgericht ingezet. Het herhaaldelijk gebruik van het begrip, droeg bij tot het in stand houden van het begrip en het gebruik daarvan onder schrijvers en website eigenaren. Niemand kan ontkennen dat de Berber populairder is als de Amazigh op deze duizenden websites.
Er zijn ontelbare redenen voor de keuze van dit begrip en zij zijn allen onverdedigbaar. Ik zal er hier een aantal aanhalen. De eerste is het wijdverspreide gebruik onder ‘de kathedralen van de mensen rechten’. Het tweede is het lucratieve gebruik door de term in verband te brengen met de woestijn en het onvermijdelijke bezoek daaraan. ‘Berbers’ zijn gedwongen om hun “Berbers zijn’ te gebruiken om financieel te overleven en het zo hun huidige positie nuttig te maken. Ten slotte is het ongemakkelijk om Berber te zijn; men dient geïsoleerd van de moderne en globaliserende wereld te leven.
Achterliggende redenen die deze verborgen doelen verklaren. De eerste is de verloochening van de betrokkenheid van de staat bij de zaak van de Amazighen. Veel opgeleide activisten streven er voortdurend naar om het verdraaide beeld van de Imazighen bij te stellen door de toeristische verhalen te herzien. Het lijkt erop dat er nog geen academisch onderzoek naar gedaan is.
Een andere bepalende factor is de onverenigbaarheid van deze manier van zaken doen met een levende en vitale cultuur.
Om precies te zijn toerisme beoogt historische valkuilen van politieke systemen te bedekken ( en te onthullen). Het zou de toeristen, waaronder de Marokkanen zelf, beter helpen als zij de waarheid kenden, zelfs als dat een gedeeltelijke waarheid was, om de woorden van James Clifford aan te halen.
Het tweede aspect handelt over de verschillende verschijningsvormen van het gebruik van het begrip Berber. Hieronder behandel ik de gebruikelijke uitingen van de westerse erfenis binnen het nationale toerisme. Als een excursie of een tourplanner gebruik maakt van het begrip Berber, is deze persoon gedwongen om ‘meerwaarde’ toe te voegen; een gevoel van de woestijn, authenticiteit, rust, originaliteit, met de hand gemaakt, een door de natuur bepaald leven. Deze algemene kenmerken komen veel voor in het boek van Edward Said over Oriëntalisme. Zij verwijzen namelijk naar tweedelige opposities die men tegenkomt in oriëntaals werk van bijvoorbeeld George Orwell, Joseph Conrad ed.
Daarentegen kwamen, Franz Fanon, Horni Bhanbha, Stuart Hall en Chenoa Achebe in op stand tegen de verraderlijke wijze waarop verhalen zijn gestructureerd, door wat Jean Francois Leotard noemt de metaverhalen uit te denken. In deze zin is, “Can the Subaltern speak’, door Gayatri Chakravatory Spivak, een interessant en oorspronkelijk werk.
Men wordt hier herinnerd aan het belang van deze werken, waarmee je de meeste beelden die Marokkaanse teksten en websites schetsen mee kan vergelijken. Uiteindelijk is de rol van het geven van kritiek niet het opsommen of een oproep doen om deze verhalen te heroverwegen, maar om gaten te slaan in deze onwrikbare verhalen en de Marokkaanse teksten over toerisme drastisch te veranderen.
In de culturele studies is een tekst een dekmantel, dus een neutrale tekst kan geen overweging zijn.
Deze paragraaf geeft samenvattingen van de volgende Marokkaanse toerisme websites over de zogenaamde betekenissen van het gebruik van de term Berber.
De eerste is van de Travel of Morocco Company’s website. Daar leest men
‘De Kameelrit duurt ongeveer 1 uur en 30 minuten om bij het kamp aan te komen waar we in de geest van de nomadische, berber levenswijze het bezoek voortzetten’. Een ander interessant voorbeeld is het volgende. Een vormgever van de website schrijft; ‘We zullen het Atlas gebergte oversteken, langs de weg van de grotten, om een nomadische familie te bezoeken en hun manier van leven te zien’. De vormgever van de website brengt de levenswijze met nomadendom, woestijn en grotten in verband. Er zijn hierover ontelbare vergelijkbare voorbeelden te geven. Om een voorbeeld te geven Imazightaligen en Imazighen bevolkten historisch gezien Merzouga; en gebruikten niet berber of de berber taal. De Imazighen van Merzouga zijn zich niet bewust van deze onregelmatigheden in het gebruik van de taal en ruimte.
Ook zijn er uitdrukkingen als, ‘Berber’ camping, tent, leefstijl, huis, hotel munt thee, kleding en maaltijd, muziek…..Zijn deze normaal voor de toeristen? Waarom niet de uitdrukking vrijheid in het Tamazigh gebruiken? Waarom blijven zij de term gebruiken, zeker als de gidsen niet meer overeen komen met de updates in het land? Waarom voorzien zij toeristen van verouderde informatie? Het is naar mijn weten, de plicht van de medewerkers en de leidinggevenden in de toeristenbranche om nieuwkomers in het land van ware en werkelijke informatie te voorzien en hen niet te misleiden en verkeerd voor te lichten.
Er bestaan algemene beelden over cultuur in harmonie met de natuur, geografie en landschap. ‘Berbers’ in de taal van het toerisme en het Imazighen in de formele taal zijn verwikkeld in een proces van vervreemding, ontevredenheid en gebrouilleerdheid met zichzelf zonder zich daarvan ten volle bewust te zijn. Tenslotte worden er voor gewetensvolle mensen een aantal praktische en noodzakelijke aanbevelingen gedaan, waarmee zij hun voordeel kunnen doen.
Het derde aspect betreft de aanbevelingen waarmee men rekening kan houden bij het ontwerpen en plannen van toeristische reizen. Ik voeg deze aanbevelingen toe als een opmaat om het beeld van de betrokken mensen binnen de toeristische industrie te hervormen. Ik meen dat deze aanbevelingen van groot belang zijn. Niemand kan ontkennen dat de diensten onvolkomen zijn in deze door de economie voortgedreven sector van het land. Het is van belang zolang het de burger dient, ten koste van alle andere overwegingen.
De planners van toeristische reizen en excursies worden geadviseerd de volgende aanbevelingen in overweging te nemen en hun verouderde informatie bij te stellen en de herinneringen van hun klanten op te frissen.
- De inhoud cognitief aan te passen aan de werkelijkheid in Marokko en aan de grondwet
- Pas snel de beeldvorming rond Imazigen aan en spreek niet van Berbers als zij daar niet voor opteren.
- Pas het jargon van plaatselijke en professionele gidsen in de Marokkaanse toerisme branche aan
- Breng moderniteit met authenciteit in verband als men naar Imazighen en seculiere bevolking verwijst
- Breng de wijdverspreide onjuistheden van de overheid aan het licht als het gaat om het huisvesten van nomaden in plaatsen en steden.
- Werk aan samenwerking tussen de vormgevers van websites en touroperators
- Werk aan samenwerking tussen vervoerders, gidsen in het veroordelen van het negatieve gebruik van de term
- Zeg ja tegen het bewust maken van Imazighen van hun rechten
- Nee, tegen het gebruiken van Nomaden om aandacht te krijgen voor beperkte toeristische doelen
- Ja tegen een pragmatische benadering richting nomaden binnen de toeristische zetting en eigenaren van toeristen bedrijven.
Toeristische websites zijn etalages voor toeristen en reizigers uit binnen en buitenland. Dit is een beperkte kijk op de websites. Door de toeristische tekst kan men doelbewuste perfide leugens en onware informatie overdragen met als doel de instemming en de tevredenheid van de klant. Daarom is de sector er absoluut niet in geslaagd om aan de ethische normen van onderzoek te voldoen. In dit essay roep ik de vormgevers van de websites op om de hierboven gedane aanbevelingen in overweging te nemen. Zij stellen zich zich namelijk ten doel vertrouwde technieken en ter beschikking staande middelen en ingevoerde processen te verbeteren en te borgen in de toenemende ontwikkeling van de toeristen sector, die een integraal deel uitmaakt van de nationale economie. Dit mag niet ten kosten gaan van een van de essentiële delen van de Marokkaanse samenleving als wel van haar cultuur.
Mbarek Oukhoya Ali