Over deze vraag vond in een uitverkochte zaal in De Balie op 22 september een debat plaats over de strijd voor sociale rechten in de Rif, in Noord Marokko.
De protestbeweging is in oktober 2016 ontstaan naar aanleiding van de tragische dood van visverkoper Mohsin Fikri. De beweging kon ander halfjaar regelmatig protestbijeenkomsten organiseren tot mei 2017, toen besloot de overheid enkele honderden demonstranten te arresteren. Velen van hen zijn gemarteld en tot hoge straffen veroordeeld, waaronder de leider Zefzafi tot twintig jaar.
Rachid Benhammou, cultureel ondernemer en freelance journalist, ging als eerste het gesprek aan met Asis Aynan, Riffijn en publicist en filosoof Maarten Doorman over de vraag; of het streven naar een onafhankelijke Rif, slechts een romantisch streven is of een reëel toekomst perspectief. Naar mening van Maarten Doorman, stamt het idee dat volk en staat samenvallen van de filosoof Jean Jacques Rousseau( Du contrat social) en staat de houdbaarheid van dit idee al geruime tijd ter discussie. Doordat volkeren zeker tegenwoordig pluriform zijn en vele identiteiten kennen, lijkt het hem niet het juiste antwoord. Naar zijn idee, zou er een onderscheid gemaakt moeten worden tussen het streven naar autonomie en het streven naar een onafhankelijke staat. Erkenning van cultuur, taal enz. en het streven naar zelfbeschikking vormen wel de motor van de sociale beweging.
Aynan typeerde de verhouding tussen de Koning en zijn elite en het volk, zeker het Riffijnse volk als ‘een mislukte date’. ‘De klik is er niet en die is er nooit geweest’. Sterker nog de Koning heeft het volk laten zitten en kwam menig maal niet opdagen. Toch probeert men net als in het programma “First Date’ steeds weer met een volgende date de situatie te verbeteren. Volgens Aynan werkt dat niet en zal het Riffijnse volk zijn eigen weg moeten gaan. Zij zijn te vaak verraden; er is oorlog tegen hen gevoerd, zij zijn gebombardeerd, opstanden zijn neergeslagen, zij worden tot op de dag van vandaag onderdrukt en gemarteld. Zij hebben het recht nu voor zichzelf te kiezen. Op de opmerking dat Zefzafi en de Hirak, deze eis nooit heeft verwoord, antwoordde Aynan, dat hij dan geen twintig maar 40 jaar had gekregen.
Over de invloed die andere landen, zoals Nederland en de EU kunnen aanwenden om de situatie in de Rif te verbeteren, ging Rachid in gesprek met Lilian Ploumen, oud minister en momenteel 2e Kamerlid van de PvdA. Haar verhaal over haar reis naar Marokko samen met Europarlementariër Kati Piri, illustreert deze verhouding. Als politici uit andere landen al belangstelling tonen voor de situatie in Marokko en het bijzonder in de Rif, worden zij niet serieus genomen en in het geval van Ploumen en Piri niet toegelaten. Nederland heeft bij monde van Stef Blok laten weten dat de straf voor de demonstranten in de Rif wat zwaar leken uit te vallen. Door deze toch zeer voorzichtige woorden, werd de ambassadeur in Marokko op het matje geroepen. Nederland is daarmee het enige land in Europa, die zich over de situatie in de Rif heeft uitgelaten.
Ploumen is van mening dat de EU de mensenrechtenschendingen bij een bevriende natie, waarmee zij handelsbetrekkingen heeft en verdragen sluit over veiligheid en migratie, dient aan te kaarten. Het is de PvdA echter niet gelukt om zelfs in de eigen Sociaal Democratische fractie daar de handen voor op elkaar te krijgen. Vooral in Spanje en Frankrijk is de stilte oorverdovend. Wel is de mensenrechten prijs, ‘De Sacharov prijs’ voor Zefzafi aangevraagd, deze aanvraag diende door 40 medeparlementariërs worden ondertekend. Dit is gelukt. Ook wordt er een lobby gevoerd om meer EU fondsen ten goede van de Rif te laten komen onder voorwaarde dat deze gecontroleerd worden door de EU en de bevolking van de Rif.
Doordat er zoveel verschillende belangen spelen, is het moeilijk om in de EU resultaten te boeken. Op een vraag uit de zal wat daaraan gedaan kan worden, antwoordde Ploumen, dat demonstraties zoals in Brussel en Den Haag helpen om de zichtbaarheid te vergroten. Ook zouden gesprekken met alle fracties van het Europees parlement kunnen helpen.
Na een intermezzo van Choukri el Bouchahati, dat veel bijval uit de zaal kreeg, werd het laatste gesprek gevoerd met Btisam Akarkach, sociologe en redactrice van de publicatie ‘Opstand in de Rif’ en Abdennatij Benseddik webredacteur van AmazighTimes.nl. Zij gingen nader in op wat de Hirak doet met de Riffijn in Europa vooral bij de jongere Riffijn. Beiden benadrukten het gebrek aan informatie, geen kennis van de geschiedenis, de oudere generatie heeft om heel begrijpelijke redenen er niet over verteld. En op de jaarlijkse vakantie na, was men niet of nauwelijks bezig met hun roots. Op een kleine groep na, was men zich dan ook niet bewust van de Amazigh achtergrond. Daar heeft de Hirak wel verandering in gebracht. Jongeren van Marokkaanse herkomst ervaren volgens Bitsam een leegte, door een onduidelijk beeld van de eigen geschiedenis en door bijvoorbeeld taalverlies, men spreekt geen Arabisch en ook de taal van de ouders niet. Deze leegte werd voor een deel van de jongeren door religie gevuld maar nu ook door hun culturele achtergrond. Deze vorm van emancipatie is van groot belang. Zij zijn dan ook naarstig op zoek naar informatie en dan wel in het Nederlands, vandaar de publicatie, waar Zefzafi zelf het voorwoord voor heeft verzorgd. Ook de Hirak in de Rif werd geconfronteerd met het gebrek aan kennis bij de jongeren in de Diaspora. Maar men kan wel concluderen dat De Hirak leidt tot een grotere eigenwaarde onder de Riffijnen in Marokko en in Europa.
Natij beaamt wat Bitsam naar voren brengt. Amazigh Times is opgericht na de opstand van 20 februari in 2011, tijdens de zogenaamde Arabische lente. Deze opstand die ook zeer gewelddadig werd neergeslagen, leidde tot ook veel vragen onder de jeugd in Nederland en Vlaanderen. En omdat de media in Marokko een zeer eenzijdig beeld schetsen, waren de oprichters van Aamzigh Times van mening, dat ook de demonstranten aan het woord moesten komen. Op de vraag hoe je kan voorkomen, dat Trollen aan het woord komen of dat er fake news wordt verspreid, antwoordde Natij, dat zij veel, vooral tijdens de protesten van de Hirak met live-stream werken, wat je ziet is ‘what you get’. Dat is de functie van de burgerjournalist in de Rif, je ziet direct wat zich afspeelt. Het publiek dat de site Amazigh Times.nl bezoekt is tussen de 13 en 35 jaar. Na vragen en commentaar uit de zaal werd de avond afgesloten met de opmerking dat voor een vervolg gezorgd zal worden en zorgde Choukri voor een muzikaal uitgeleide.