Adra Ghedu
De oprichting van de politie in Marokko vond plaats aan het begin van de twintigste eeuw. De politieorganisatie in Marokko werd gevormd tijdens de Franse en Spaanse koloniale periode (1912 tot 1956). De eerste volledige politieorganisatie in Marokko werd door Frankrijk in 1913 opgericht (1).
Ook de gendarmerie in Marokko werd door Frankrijk tijdens de bezetting opgezet. De huidige Marokkaanse Koninklijke Gendarmerie, vergelijkbaar met de Nederlandse Koninklijke Marechaussee, werd officieel in 1957 opgericht. De oprichting was min of meer bedoeld om de Franse gendarmerie in Marokko uit de bezettingsperiode te ‘Marokkaniseren’. De term gendarmerie stamt uit het Franse woord gens d’armes, letterlijk vertaald: lieden met wapens. Is dus een politiekorps met militaire status die algemene politietaken uitvoert en onderdeel is van het leger.
Organisatie
De Koninklijke Gendarmerie werd opgericht in 1957 (Koninklijke wet van 29 april 1957). De oprichtingswet van de gendarmerie bepaalt dat de gendarmerie de sterke arm is belast met de openbare veiligheid en de ordehandhaving en de uitvoering van de wet (Art. 1 van de Koninklijke wet van 14 januari 1958). De gendarmerie vormt een onderdeel van de strijdkrachten. De eenheden van de gendarmerie zijn verspreid over het hele land en bestaan uit lucht- en maritieme brigades, die overal in het land in alle strijdkrachten kunnen worden ingezet. De gendarmerie is een paramilitair orgaan dat ter beschikking wordt gesteld van bestuurlijke autoriteiten. Op het platteland vervult de gendarmerie de rol van de reguliere politie als het gaat om rechtshandhaving en de openbare orde en veiligheid. Zij vervult in deze zin bestuurlijke taken ten behoeve van het ministerie van Binnenlandse Zaken en gerechtelijke taken ten behoeve van het ministerie van Justitie (2).
Gendarmes tijdens een demonstratie in de Rif 2017
38.000 man
De organisatiestructuur van de Marokkaanse gendarmerie zit niet bepaald eenvoudig in elkaar, het voert taken uit voor meerdere ministeries. Op papier valt de gendarmerie onder de afgevaardigde minister die verantwoordelijk is voor de organisatie van de nationale defensie (3) en vervult taken voor de departementen Justitie en Binnenlandse Zaken. De gendarmerie beschikt over een eigen inlichtingendienst, arrestatieteams, speciale eenheden, mobiele eenheden en laboratorium voor onder andere forensisch onderzoek. In 2018 was de Marokkaanse gendarmerie ruim 38.000 man sterk (4) en beschikte in 2013 over een budget van ongeveer 300 miljoen Euro (5).
De Koninklijke Gendarmerie is sinds 1999 opgenomen als lid van de FIEP-associatie, een internationaal samenwerkingsverband van politieorganisaties met een militaire status. De afkorting FIEP staat voor de opgerichte landen: France, Italia, España, Portugal. De Nederlandse Marechaussee is ook lid van deze organisatie.
De Marokkaanse gendarmes mogen wettelijk gezien niet lid zijn van een vakbond, politieke of religieuze organisatie.
In feite is de gendarmerie een zelfstandig militair politiekorps met een eigen militaire bevelhebber. Luitenant-generaal Mohamed Haramou werd in 2017 rechtstreeks door koning Mohamed VI benoemd tot commandant van de gendarmerie. De koning is de opperbevelhebber van de strijdkrachten waarvan de gendarmerie onderdeel van uitmaakt.
De voorganger van generaal Mohamed Haramou, generaal Hosni Benslimane (1935), stond 45 jaar aan het hoofd van de gendarmerie. Hij werd in 1972 door koning Hassan II benoemd tot commandant van de gendarmerie. In 2017 heeft koning Mohamed VI de 82 jarige generaal Hosni Benslimane vervangen door generaal Mohamed Haramou.
Mensenrechtenschending
In 2001 publiceerde de Marokkaanse Associatie voor de Mensenrechten (AMDH) een lijst met 44 leden van de veiligheidsdiensten die gedurende de zogeheten “Jaren van Lood” van Hassan II’s koningschap verantwoordelijk waren voor de folteringen van tegenstanders van het regime. De commandant van de gendarmerie generaal Benslimane stond op deze lijst, die werd opgesteld op basis van getuigenissen van de slachtoffers.
Generaal Hosni Benslimane
Internationaal arrestatiebevel
Tegen generaal Benslimane loopt een Europees onderzoek door de Franse rechter Patrick Ramaël die hem al tientallen jaren vervolgt voor de betrokkenheid bij de ontvoering van Mahdi Ben Barka, een opposant van de koning Hassan II van Marokko. Ben Barka werd in 1965 in Parijs ontvoerd. In 2007 heeft Interpol in verband met het gerechtelijk onderzoek in de zaak Ben Barka op verzoek van het Franse ministerie van Justitie een internationaal arrestatiebevel uitgevaardigd tegen de commandant van de Marokkaanse gendarmerie.
Gendarmerie verzorgt gedetineerden vervoer
De naam van de bevelhebber van de Marokkaanse gendarmes wordt ook genoemd in een onderzoek van de Spaanse rechter Baltasar Garzón over genocide en foltering in de Westelijke Sahara in de jaren 1976–1987. De Westelijke Sahara is een voormalige Spaanse kolonie die in 1975 door Marokko werd geannexeerd (de zg. Groene Mars). Mensenrechtenorganisaties en familieleden van slachtoffers hebben in september 2006 in Spanje een klacht ingediend in verband met de verdwijning van 500 inwoners van Westelijke Sahara na 1975.
Gendarmes in Westelijke Sahara
Gendarmerie-chef generaal Hosni Benslimane wordt verantwoordelijk gehouden voor de beruchte Tazmammart-gevangenis in de woestijn van Zuid-Marokko. Overlevenden van deze gevangenis getuigen dat zij als gevangenen in 1973 onder leiding van gendarmerie kolonel Faddoul uit de gevangenis van Kenitra werden ontvoerd en naar Tazmammart-gevangenis zijn gebracht. Ook bij hun vrijlating in 1991 was kolonel Faddoul aanwezig.
De vrouw van generaal Oufkir, Fatima Oufkir, getuigt in haar boek Geketend Door Een Koning, 20 jaar gevangenschap in de kerkers van Hassan II, 2001 dat de bevelhebber van de gendarmerie generaal Benslimane haar persoonlijk had ondervraagd nadat haar jongste dochter Maria uit een detentiecentrum was gevlucht. De familie Oufkir werd gevangen genomen nadat de vader, generaal Oufkir in 1972 een mislukte staatsgreep op koning Hassan II had gepleegd.
Gendarmes tijdens een demonstratie in de Rif 2017
Ook bij de arrestaties van de Riffijnse activisten was de gendarmerie aan te pas gekomen. De activisten van de Rif-volksbeweging (Hirak) zijn van Al Hoceima naar Casablanca over gebracht met een helikopter van de gendarmerie. Dat blijkt uit de foto’s en video’s waar leden van de gendarmerie naast de helikopter te zien zijn toen de ontvoerde Riffijnen geboeid en geblinddoekt uit de helikopter werden gehaald. Er zijn getuigenissen die verklaren dat de ontvoerde Riffijnen aan boord van de vlucht zijn gemarteld en werden bedreigd in de zee te worden gegooid. Het laatste gebeurde ook met de gevangen van Kenitra gevangenis toen ze werden ontvoerd en naar Tazmamart werden gevlogen.
Helikopter van de gendarmerie
Onschendbaarheid
Het Marokkaanse parlement heeft in 2012 een wet aangenomen die het onmogelijk maakt om militairen te vervolgen. Artikel 7 van deze wet zegt: ‘’Militairen van de koninklijke strijdkrachten die hun werk op een normale wijze uitvoeren, in overeenstemming met de bevelen die zij van hun superieuren hebben ontvangen, in het kader van een militaire operatie op het nationale grondgebied, worden strafrechtelijk niet aansprakelijk gesteld”.
(1) Morocco: A country study (Area handbook series) [Harold D Nelson] 1985.
(2) Justitiële Verkenningen, jaargang.27, nr. 5, 2001. Een gezamenlijke uitgave van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum van het ministerie van Justitie en Kluwer.
(3) Koning Hassan II heeft de post van minister van defensie na de mislukte coup van 1972 afgeschaft.
(4) lisankom.com
(5) alyaoum24
Gendarmes tijdens de begrafenis van de vader van gewetensgevangene Ilyas El-Hajji, 24 april 2018