Vertaling: Trix van de Kamp
De strekking van het begrip ‘Koloniaal’.
Kolonialisme is een doctrine of een ideologie die kolonisatie rechtvaardigt als een uitbreiding van de soevereiniteit van een vreemd land over gebieden buiten haar grenzen. De Arabische verovering was geen vorm van kolonialisme. Daarom is deze term ook niet relevant in deze context, omdat het nooit het doel was om Noord Afrika te overheersen in naam van Oqba Ibn Nafi.
De Arabische verovering van Noord Afrika
Het was niet de zevende eeuwse Arabische verovering die de Mahreb de arabisering oplegde en de Berber schade toebracht. Iedereen die de geschiedenis van de Mahreb heeft bestudeerd zal dat beamen. Yussef Ou Tashfin, de militaire leider van de dynastie van de Almoraviden, sprak zelf geen Arabisch, toch spreken heden ten dage de mensen van deze stam Arabisch. De onderdrukking van de Berber startte pas veel later. De vergelijking tussen de Franse en de Arabische onderdrukking is dan ook zwak en vals, ondanks dat er vanzelfsprekend vele spontane reacties waren op het laatste.
De Arabisering betekende niet hetzelfde in de verschillende regio’s. Sommige regio’s werden al vroeg gearabiseerd. Zoals de Doukkala in Marokko tijdens het bewind van de Almohaden, die Arabische stammen stuurden om opstanden van de Ikkoudalen te voorkomen. Andere regionen werden gearabiseerd gedurende de postkoloniale periode.
Het Arabisch kent in de Mahreb niet de dezelfde geschiedenis als het Frans. Voor die tijd, was het Arabisch de gemeenschappelijke taal van de Islamitische wereld; het alfabet werd zelfs gebruikt om Tamazight te schrijven. Mhemmed U-Eli- U-Brahim Ak”bil Awzal is de belangrijkste auteur in de literaire traditie van de Tashelhit. Hij werd rond 1680 in het dorp Al-Qasaba geboren in het gebied van de Indouzal stam in het Sous gebied van Marokko en stierf in 1749.Zijn volledige naam in het Arabisch is Muhammad ibn Ali ibn Ibrähïm al-Akbïli al Hawzäli ( of al- Indüzälï) al- Süsi. Hij was de schrijver van verschillende werken in het Taselhit (Silha) en Arabisch die bewaard zijn gebleven in manuscripten.
Het was de Franse taal die een werkelijke koloniale macht uitoefende in de Islamitische wereld.
Wat betekent Arabisering?
Het lange historisch proces dat het Arabisch tot de dominante en officiële taal met verschillende dialecten maakte in de Noord Afrikaanse landen beslaat vier periodes; de periode van de eerste Arabische veroveraars in de 7e eeuw; de invasie van de Bedoeïenen, door Banu Hilal, Sulaym en Ma’qil in de 11e eeuw, de toestroom van vluchtelingen uit Andalusië van de 14e tot 17e eeuw; en de post koloniale pan-Arabische nationalistische politiek van Arabisering. Gedurende de stroming van het pan Arabisme en onafhankelijkheid werd het Arabisch beschouwd als een instrument waarmee de Noord Afrikaanse samenlevingen hun koloniale kater te boven konden komen maar ook hun eigen authentieke identiteit en cultuur konden terugeisen. De Arabisering als taalpolitiek sloot het Berbers uit, wat sporadisch leidde tot onrust en soms tot gewelddadige en bloedige opstanden in de tachtiger jaren met name in Algerije. De pan Arabische en nationalistische al-Istiqlal en de Union Socialiste des Forces Populaires (USFP), politieke partijen in Marokko, blokkeerden systematisch elke poging om het Berber als de andere officiële taal van Marokko te erkennen, ondanks hun progressieve verhaal over diversiteit.
De tijdlijn van Arabisering in Noord Afrika
Na het uiteenvallen van het rijk van de Almovariden en daarna van de Almoheden, verenigden en domineerde twee berber dynastieën de Grote Mahreb in de periode 1070-1269, de Mahreb was verdeeld in verschillende regio’s alvorens onder de invloed van het Ottomaanse rijk te komen vallen(behalve Marokko).
Noord Afrika was voor de komst van Banu Hilal al grotendeels Moslim.
De Europese koloniale ambities richten zich via Frankrijk in 1830 in de Mahreb op Algerije.
Op Egypte, dat een Engels protectoraat vormde van 1882(officiële datum 1914) tot haar onafhankelijkheid in 1922 en het Italiaanse Libië na, werden alle andere landen door Frankrijk gekoloniseerd en geregeerd, al hadden zij een verschillende status. Deze voormalige Ottomaanse provincies werden door Frankrijk omgevormd tot twee republieken die de religieuze gemeenschappen respecteerden.
Het negeren van de Berber talen was een uitvloeisel de instrumentalisatie van de Arabische identiteit gedurende de anti koloniale bewegingen, een noodzakelijke strategie om deze landen uit het juk van de westerse heerschappij te bevrijden. Het is wel belangrijk om hier te vermelden dat Tunesië, Libië en Egypte een meer intensieve Arabisering hebben ondergaan dan Marokko en Algerije al voor de meest recente kolonisatie.
Berber Arabisch Noord Afrika en de kolonisatie; De gedeeltelijke Arabisering van Noord Afrika
De Barbaren waren voor de Fransen de inwoners van ‘Barbarije’. De Moren zijn een regionale variant.( hoewel in Spanje, is: ‘Moros’ het woord voor alle Moslims, zelfs tot aan de Filippijnen). In de winter van 1830-1831 riep Abd el- Kader zichzelf uit tot de leider van de “Jihad” tegen de Franse overheersing. Abd el Kader had geen breed zicht op de geschiedenis van de Mahreb. ‘De Berbers zijn van oorsprong Arabieren’, zo stelde hij. De toen aanwezige verenigingen van stammen waren bescheiden in omvang. (gemiddeld een 5000 tot 5.500 leden) op een totale bevolking van drie miljoen. Het natuurlijke verloop van de arabisering begon 11 jaar eerder, maar op het gebied van de taal werd gedurende een langere periode een relatief evenwicht gevonden, evenals met de Islamisering ( uitgezonderd de stedelijke Joden). Het gebied was verdeeld tussen Berber sprekende stammen en Arabisch sprekende stammen ( en met grotere uitzondering de Arabische stammen, hoewel zij wel bestonden). De meeste Arabieren van de Mahreb zijn eenvoudigweg Arabisch sprekenden die zich uitsluitend identificeren met de Arabische taal, historisch gezien werd ‘de Arabier’ daarmee legitiem in verband gebracht. Onderzoekers stellen dat de Arabische ‘invallen’ in Noord Afrika weinig gevolgen hebben gehad voor de genetische absorptie en dus voor de bevolking. Volgens Louis Massignon was in 1920, 60% van de Marokkanen Berber-talig (inclusief de twee- taligen). Tunesië, het meest geromaniseerde land, was sterk gearabiseerd. Er wordt beweerd dat de Berber Moslims van de ‘Ifriqiya’ provincie, dat een deel was van de dynastie van de Ummyaden, ‘wat’ autonomie kregen toegekend na een serie van opstanden tegen de overheid in Damascus. Er werd gezegd dat zij als tweede rangs Moslims werden gezien.
Hoe de Mahreb Arabisch werd.
Het politieke concept van een Arabische Mahreb is in 1947 in Cairo ontstaan, toen de nationalistische politieke leiders van Noord Afrika ( en met de onverschilligheid van de Egyptische autoriteiten) overeenstemming bereikte over ‘the Arab Mahreb Liberation Committee’. Dit was in aansluiting op het politieke werk waar de Syrische Emir Shekib Arslan, die in 1930 de voorvechter van Arabische eenheid was onder de Nationalisten van Noord Afrika, in Geneve een start mee had gemaakt. De laatste hebben de term occidentaal gemonopoliseerd. (vanuit geografisch standpunt gezien is een Marokkaan meer westers dan een Fransman). De koloniale geografie creëerde de termen “Wit Afrika’, ‘klein Afrika’( wat in 1960 nog een gangbaar begrip was) om het Franse Koloniale rijk te verenigen, in plaats van de term Noord Afrika te gebruiken.
Door deze terminologische wending is Noord Afrika van zijn Noord Zuid dimensie teruggebracht tot alleen een Oost West dimensie, in overeenstemming met de gangbare Arabisch Islamitische (Mahreb/ Machrek) betekenis. De ‘mahreb’ situeert zich zelf binnen de mens wetenschappen binnen de Franse traditie terwijl de Angelsaksen het situeert in de Noord Afrikaanse. De Noord Afrikanen van Frankrijk werden Mahrebis of Arabieren en hun kinderen werden ‘Beurs’, omdat zij voornamelijk afkomstig waren uit de Berber regionen. ( Riffijnen en de Sousies van Marokko, Kabyles, Chaouis en Mozabites uit Algerije, Djerbians uit Tunesië).
Arabisch en de Islam
In de westerse wereld worden Arabisch en de Islam makkelijk met elkaar geassocieerd omdat men denkt dat de Islam en de Arabisch sprekende wereld enkele onafscheidelijk geheel vormen. Het feit dat Yussef Ou Tashfin geen Arabisch sprak hinderde hem niet in het verspreiden van de Mailiki rechtspraak en dat hij Emir aller Moslims werd genoemd.
Dit is ongeveer eenzelfde generalisatie als geloven dat alle Engelstaligen in de wereld Protestant zijn of het Angelsaksische geloof aanhangen.
Hoewel er verbanden bestaan tussen de Arabische taal en de Islam en de Islamisering van de bevolking gepaard ging met Arabisering, hebben een aantal bevolkingen het Arabisch niet overgenomen ( Soennieten en Sjiieten) zoals die in Turkije, Iran, Pakistan, Bangladesh en Indonesië. Hoewel Perzië een voorbeeld kan zijn van hoe Islamisering en Arabisering verenigbaar kunnen zijn ondanks het feit dat de herleving van de cultuur belangrijker werd geacht.
In Libanon spreken de meeste mensen Arabisch en blijven dat doen ondanks het feit dat zij overwegend Christen zijn. Ditzelfde geldt voor de christen, Kopten en Rooms Katholieken in Egypte.
De Islamisering schafte het Amazigh van Noord Afrika niet af
Na een kortstondige bezetting van de Vandalen in de 5e eeuw, vond er als snel in 533 een oosterse herovering plaats door Byzantium. Maar, net als in de periode van de Vandalen, ging het gepaard met het zich ontrekken van ruimtes aan het centrale gezag ten gunste van de Berber stammen en vorstendommen. ( De Zenet trekken zich Noordwaarts terug) De stad Cirta werd door de Vandalen verloren en heroverd door Byzantium en werd zo de stad Constantinopel ( als eerbetoon aan Keizer Constantinus die het rijk tot het christendom bekeerde).
Deze nieuwe oneerlijke verdeling van Noord Afrika tussen Imazighen en Byzantijns Romeinen duurde een eeuw, tot de komst van een nieuwe golf van migranten afkomstig van Arabia. In 640 dringt de Islam door tot in Egypte en de Arabische ruiters bevinden zich in 647 in Leptis Magna(Khoms, bekend als Ocea voor de verovering). In 711 verslaan de troepen van de Berbers de Visgotische rijk van Iberia en vestigde een acht eeuwen durende Al Andalus( Andalusië), Islamitisch Spanje, wat doet denken aan het vertrek van de Vandalen door zijn Berber- Arabische naam. In de tijd van Abbassid Kalief van Bagdad ( 8ste eeuw), werd Tamazagha Mahreb( Het westen), tegengesteld aan Machrek( Het Oosten) en werd het zo in autonome staten verdeeld. De berber wereld was dankzij de religieuze autoriteiten in staat om de politieke macht in handen te houden. Sinds 1492 doet de horizontale dimensie van de Islam zich gelden in het westen van de mediterrane wereld.
Sabrina Amrane