Thomas van Linge
De Nafusa Bergen en Zuwara zijn geen erg bekende plekken als het gaat om Libië. Toch spelen beiden een sleutelrol in het begrijpen van de vele gezichten van een complexe en gefragmenteerde Libische realiteit.
Te vinden in Tripolitania, beide regio’s vertellen het verhaal van een minderheid, die met de revolutie tegen Gaddafi, wakker wordt en probeert zijn stem gehoord te laten worden, te lang het zwijgen opgelegd door het regime. Zij zijn de Amazigh, oorspronkelijke bewoners van Noord-Afrika, trots om zichzelf de bewaarders te beschouwen van de oorspronkelijke identiteit van een gebied dat zich strekt over heel Libië, Marokko, Tunesië, Algerije, Mali.
De Amazigh (Berberse gemeenschappen), vertegenwoordigen ongeveer 5-10% van de totale bevolking van Libië. In de aangrenzende landen Algerije en Marokko zijn deze percentages zo hoog als 30% en 60% van de bevolking. Hun taal, Tamazigh, is verschillend van het Arabisch, en wordt beschouwd als een uitdrukking van hun eigen cultuur en identiteit, niet te verwarren met andere.
De berbers in Libië – of eerder gezegd de Amazigh, zoals deze groep liever omschreven wordt in de plaats van Berbers, om zich te distantiëren van het denigrerende ‘barbaren’ – zijn bezig met het herschrijven van hun verhaal sinds de val van Gaddafi.
Sterker nog, in de 40 jaar dat Gaddafi aan de macht was werd de Amazigh gemeenschap, een van de meest belangrijkste minderheden in het land, erg hard vervolgd. De nationalistische ideologie van Gaddafi leidde vrijwel onmiddelijk tot een repressieve onderdrukking van elke minderheid’s stem. In de naam van het Arabiseren van de staat, werden de Libische Amazigh gedwongen hun identiteit te onderdrukken. Gaddafi zelf was ook niet bang om het bestaan de gemeenschap in zijn geheel te ontkennen.
Als resultaat werd de berberse taal, Tamazight, verbannen voor tientallen jaren. Zelf traditionele namen van Amazigh origine werden verwijderd. Voor vele jaren was dit deel van de Libische bevolking bang om zich te uiten en de eigen achtergrond te tonen. De geschiedenis van de Amazigh in Libië, is in feite een van ernstige onthouding van vrijheid.
De zanger Ashini werd gevangen gezet voor 5 jaar, enkel omdat hij in het Tamazight zong. De Buzakhar broers, intellectuelen die actief waren in het studeren en het verspreiden van de Amazigh cultuur, kregen hetzelfde vonnis. De Libische geheime dienst arresteerde en ondervroegen ook twee Marokkaanse onderzoekers van het Amazigh Instituut van Cultuur die in Tripoli waren gearriveerd in 2011, met de beschuldiging dat het spionnen waren. Iedereen die opzichtig banden had met de Amazigh wereld werd veroordeeld, beschouwd als een vijand van de Libische en Arabische eenheid.
In dit klimaat van onderdukkende ontkenning is het voor de hand liggend dat de eerste tekenen van verandering onthaald worden als een buitengewoon mooie kans om de eigen vrijheid te doen opkomen, zelfs al strijdent. Dit is precies wat er gebeurde met de revolutie tegen Gaddafi in de Nafusa Bergen.
Door Gaddafi hernoemt als de Westerse Bergen om de oorspronkelijke benaming van de Amazigh te verwijderen, zagen deze bergen Amazigh revolutionairen onderdeel uitmaken van het verzet. Met als doel het verdrijven van het regime en het herstellen van de rechten die hen ontnomen waren.
De gevechten waren erg vitaal in deze regio en de revolutionaire steun voor de Amazigh overweldigend. De bevrijding van depaalde steden zoals Jadu, van de troepen van het regime, gebeurde dankzij de lokale Amazigh rebellen. Zij waren degene die Gaddafi en zijn milities terug drongen naar Tripoli. De revolutionaire verovering, volgens de Amazigh van de Nafusa bergen, begon in dit gebied. Mret het verdrijven van het regime begon in deze regio een wedergeboorte van het Amazigh.
De oorlog dwong scholen en andere faciliteiten om te sluiten door het hele land, maar hier nam de Amazigh gemeenschap het over door het openen van eigen scholen in het Tamazight. Lokale radio stations werden opgericht om zo in het Tamazight de eigen cultuur te kunnen verspreiden, een oase van leven in het midden van de oorlog.
Zelf Zuwara, een havenstad in Tripolitania, bewoond door Amazigh gemeenschappen, is een voobeeld van de levendigheid, en het activisme van deze mensen. Vrij van de onderdrukking van Gaddafi, de Amazigh van Zuwara mobiliseerde zichzelf om mensensmokkelaars aan te pakken. De stad was namelijk het startpunt van vele vluchtelingenboten naar Lampedusa. Inwoners hebben de rechtrn van immigranten verdedigd en geprobeerd hen te redden van mishandelingen. Vandaag de dag wordt de stad nog steeds geassocieerd met belangengroepen die actief zijn voor de migranten en tegen smokkelaars.
Wat staat er voor conreets in de toekomst te wachten voor de Amazigh gemeenschap? Het is moeilijk zoiets te voorspellen in de complexe realiteit van het huidige Libië. De Amazigh strijden nog steeds voor erkenning van hun door de overheid en de Libische grondwet die nog geschreven moet worden. De institutionele verwarring die momenteel aanwezig is in het land helpt de Amazigh eisen niet.
Recentelijk vond er een ontvoering plaats van een Amazigh activist, beschuldigd van spionage voor het spreken van Tamazight. Militaire troepen met banden aan Haftar zaten achter de ontvoering. Functionerend als generaal van Cyrenaica, Khalifa Belqasim Haftar wordt gezien als een bedreiging voor de rechten van minderheden. Hij wordt ervan beschuldigd achter de marteling van een imam en zijn volgelingen van de Ibadi secte van Islam te zitten. Het Ibadi geloof wordt met name beoefend door Imazighen.
De weg voor de Imazighen lijkt lang en bergopwaarts, zoals hij lijkt voor alle Libiërs. De Amazigh gemeenschap heeft meerdere malen een concept grondwet afgewezen omdat deze niet de rechten van minderheden erkende of beschermde.
Wachtend op verkiezingen en een referendum over de grondwet, zwaaien de Imazighen met trots hun vlag. Zullen zij erkend worden al onderdeel van de Libische bevolking en mogen bijdragen aan de wederopbouw van het land? Of zullen zijn zoals sommige suggereren gedwongen zijn om voor onafhankelijkheid te strijden?