OP 28 oktober 2016 kwam de Riffijnse visser Mohsin Fikri op tragische wijze om het leven toen hij geplet werd in een vuilniswagen in al-Hoceima. Mohsin had eerder op die dag een zwaardvis gevangen in de wateren voor de stad en wou deze vangst mee naar huis nemen. Maar de politie nam de vis af en gooide de vangst direct in de vuilniswagen. Mohsin en zijn vrienden protesteerden en Mohsin besloot in de wagen te springen om zijn vangst terug te halen. Op dat moment gaf de politie het bevel om de vuilnispers aan te zetten. Mohsin werd dood geplet in de wagen. Zijn dood ontketende massale protesten in al-Hoceima en andere steden in de Rif. Duizenden Riffijnen gingen maandenlang de straat op om gerechtigheid te eisen. Maar de protesten gingen al snel over veel meer dan de onrechtvaardige dood van een visserman. Ze gingen over corruptie, over slechte gezondheidzorg, en over sociale gerechtigheid voor een regio die al sinds de Marokkaanse onafhankelijkheid verwaarloosd en onderdrukt wordt door het bewind in Rabat. Zo ontstond er uit de dood van Mohsin een ware volksbeweging voor de mensen van de Rif, Hirak al-Shaabi.
Maar in Marokko wordt sociaal protest niet getolereerd, zeker niet in een opstandige regio als de Rif. Binnen korte tijd overspoelden Marokkaanse ordertroepen de regio en verschenen er overal checkpoints. Prominente activisten zoals Nasser Zafzafi, Rabie Ablake en Silya Ziani werden opgepakt. 3 jaar na de dood van Mohsin zitten velen Riffijnen nog steeds vast voor het eisen van simpele dingen zoals een ziekenhuis en betere infrastructuur. De Rif is verandert in een bezet gebied me Marokkaanse ordetroepen op elke hoek van de straat. De vraag is nu hoe moet het verder met de beweging?
In de Rif zelf is demonstreren zo goed als onmogelijk geworden. Door het hoge aantal Marokkaanse agenten in steden als al-Hoceima en Imzouren wordt elk protest al de kop in gedrukt voordat het überhaupt van de grond komt. Jongeren die worden opgepakt worden veroordeeld in schijnprocessen en gaan soms meer dan een jaar de cel in. De leiders van de Hirak gaan voor veel langer weg. Sommigen hebben straffen tot 20 jaar gekregen. Zo nu en dat vind er in Rabat wel een demonstratie plaats met toestemming van de regering. Maar deze protesten duren nooit langer dan een middag en oefenen weinig druk uit op de Marokkaanse staat.
Het is de straten van de Europese hoofdsteden waar de Hirak op het moment lijkt door te leven. Afgelopen weekend nog gingen duizenden Europese Riffijnen de straat op in Parijs om de vrijlating van de politieke gevangen te eisen. In voorgaande maanden vonden grote demonstraties plaats in steden als Rotterdam. Brussel, Barcelona. Deze “Europese” tak van de Hirak lijkt voor zover erg succesvol te zijn in leven houden van de Hirak en in het lobbyen voor steun in de Europese Unie. Zo wisten Riffijnse activisten met steun van Europarlementariërs Nasser Zafzafi te nomineren voor de Sakharov prijs van 2018. Hij won de prijs uiteindelijk helaas niet, maar de nominatie zelf stuurde al een krachtig signaal naar Marokko dat Europa de repressieve tactieken van Rabat niet zomaar accepteerden. De Europese Riffijnse gemeenschap is erg goed bezig en moet alles op alles zetten om dit staande te houden.
Maar in Marokko zelf is de strijd ook nog niet verloren. De Rif wordt dan wel extra hard gestraft door de Marokkaanse staat voor het opstaan tegen al het onrecht, maar de regio is niet de enige die strijd voert voor gerechtigheid. Door heel Marokko breken geregeld protesten uit tegen sociale ongelijkheid, discriminatie, corruptie en repressie. In de Atlas protesteren mensen voor het behoud van hun waterbronnen, In Rabat en Casablanca gaan docenten de straat op voor beter salaris, en in Tanger grijpen supporters voetbalwedstrijden aan om protestliederen over onrecht te zingen. Afgezien van een paar grote, rijkere steden is Marokko eigenlijk een land dat uit ontelbare al-Hoceima’s bestaat, een land met ontelbare kleinere Hirak bewegingen. Naar schatting vinden er in Marokko gemiddeld zo’n 48 protesten per dag plaats. Waarom hebben deze vele protesten dan nog niet tot verandering geleid? In andere landen in de regio zoals Algerije en Soedan hebben massale protesten afgelopen jaar al tot de val van dictators geleid, dus waarom nog niet in Marokko?
Het grootste verschil is misschien dat de protesten in deze landen als een functioneerden terwijl de velen protesten in Marokko gefragmenteerd zijn en zonder coördinatie plaatsvinden. Als al de talloze gemeenschappen door heel Marokko zouden samenwerken in een beweging en met zijn allen tegelijk de straat op zouden gaan om verandering te eisen, dan zou de Marokkaanse staat overweldigd zijn en is het niet in staat om elk protest de kop in te drukken. Maar hoe zouden deze vele protesten verenigd kunnen worden in een beweging?
Hier zou een belangrijke rol weggelegd kunnen zijn voor de Hirak. Hirak al-Shaabi is duidelijk de grootste beweging in Marokko, en is de beweging die de staat de meeste angst inboezemt. Als de Hirak besluit het voortouw te nemen en de hand uitreikt naar de mensen van de Atlas, de armere wijken, zelfs van de mensen in de Westelijke Sahara, dan kan het een coalitie opbouwen waar zelfs de Marokkaanse regering niet tegen is opgewassen. Marokkaanse lijken soms verdeeld te zijn maar hebben meer gemeen dan mensen zich zouden realiseren. Toen Mohsin Fikri overleed gingen mensen door het hele land de straat op. Van Tanger tot Agadir braken er protesten uit. Een duidelijk teken dat alle Marokkanen de wens delen voor gerechtigheid, gelijkheid en een waardig bestaan.
Thomas van Linge
