Vertaling: Trix van de Kamp
De oude traditie van Amazigh tattoo’s verdwijnt snel gezien het feit dat de oudere vrouwen de laatsten zijn die deze tatoos nog dragen
Rabat – Historisch, Amazigh (Berber) vrouwen tatoeëerden hun gezichten, voeten armen en andere delen van hun lichaam voor verfraaiing, gezondheid en bescherming. Deze oude traditie verdwijnt omdat culturele ontwikkelingen en de tradities onderhevig zijn aan verandering. Onder invloed van de globalisering en de Islam, verdwijnt deze oude traditie snel.
Amazigh vrouwen die vandaag de dag nog tattoos dragen, zijn geboren in een tijd dat het dragen van tattoos nog werd aangemoedigd, veel geprezen werden en een integraal deel van het leven vormden
Nog tijdens hun leven waren deze vrouwen getuige van een onverwachte verandering binnen Marokko en Noord Afrika, waardoor hun tattoos, die hen eens zeer gelieft maakten, nu een bron van schaamte vormen.
Tatoeëren is een oude traditie die door verschillende culturen over de gele wereld wordt gepraktiseerd. In Noord Afrika stamt het tatoeëren uit ‘de voor Islamitische tijd’, en in heel Marokko droeg de Amazigh bevolking consequent deze tattoos.
Young Amazigh woman with siyala tattoo. Photo by Michael Peyron.
Historisch gezien, hielpen deze tattoos de nomadische Amazigh stammen de leden van de verschillende groepen te onderscheiden. De symbolen van de tattoos hadden een bindende werking, die diep geworteld is in de geschiedenis en het overleven van de groep. Naast verfraaiing, vertelden de tattoos de verhalen van de stam, bond de vrouwen aan het land en toonden de familieverbanden.
De bezetting door de Fransen en de opkomst van de Islam in Marokko zorgde voor een nieuw vooroordeel, die er toe leidt dat deze praktijk nu snel verdwijnt. De getatoeëerde oudere Amazigh vrouwen van vandaag zijn de laatste generatie die nog onderdeel uitmaken van deze traditie.
Young Amazigh women with siyala tattoos. Photo credit: Michael Peyron.
Het doel en het plaatsen van tattoos
De Amazigh tattoo ontwerpen, die traditioneel op vrouwen worden geplaatst zijn hoog symbolisch van aard en zouden de vruchtbaarheid bevorderen, ziektes genezen en beschermen tegen jnoun geesten. Vaak worden de Amazigh tattoos dichtbij de ogen, mond en neus geplaatst. De tekens die al op jonge leeftijd op meisjes worden geplaatst, functioneren als een toegangsritueel. Nadat een Amazigh meisje getatoeëerd was, werd zij een vrouw, die klaar was voor het moederschap.
Tattoos begeleidden de Amazigh vrouwen gedurende hun leven. De eerste gezichtstattoo werd “siyala” genoemd en werd op de kin geplaatst voor vruchtbaarheid. Ook werden vrouwen op jonge leeftijd voorzien van tattoos om hun tegen de dood en ziekte te beschermen. Vrouwen kregen naast de tattoos voor de belangrijke mijlpalen in het leven, zoals het begin van de puberteit en voor vruchtbaarheid, meer tattoos. Tattoos werden ook gebruikt om de maatschappelijk en huwelijkse status te tonen en voor schoonheidsredenen.
Later in het leven, als de sociale status van de vrouw veranderde, veranderden de tattoos met hen. Als een vrouw weduwe werd, kon zij een tattoo krijgen van oor tot oor, dit symboliseerde de baard van haar dode man.
Echter, als je de vrouwen tijdens interviews vraagt naar het doel van hun tattoos, vertelden vele van deze getatoeëerde vrouwen en hun familie aan Morocco World News, dat het enkel en alleen decoratief en een verfraaiend doel diende. Fatima, een oudere vrouw met vele gezichts tattoos gaf te kennen dat haar tattoos ‘hetzelfde was als make up’.
Toen een andere vrouw uit Khemisset, een stad ten oosten van Rabat, gevraagd werd wat de betekenis was van de symbolen op haar gezicht. Antwoordde zij ‘dat het alleen decoratief was’.
De betekenis van de symbolen
Veel tattoo symbolen verwijzen naar de plantenwereld. De palmboom is een veel voorkomende gezichts tattoo, getekend al een rechte lijn omgeven door puntjes die zaden voorstellen en wordt geplaatst tussen de onderlip en de kin als een “siyala.”
De tattoo verwijst ook naar de Carthagaanse godin Tanit, die de godin van de vruchtbaarheid en de maan is voor de Amazigh bevolking. Deze tattoo is een symbool van vruchtbaarheid en wordt beschouwd al een van de mooiste symbolen die een vrouw kan dragen op haar gezicht.
Tattoos die gebaseerd zijn op de dierenwereld verwijzen naar de vrouwelijke seksualiteit. Bovendien werden tattoos met de vorm van een diamant, zoals het oog of de bloem, gezien als tekens van bescherming tegen boze geesten.
Een van de belangrijkste aspecten van deze ontwerpen was de wijze waarop zij vrouwen van verschillende generaties verbond omdat zij doorgegeven werden van moeder op dochter.
Fatima, an Amazigh woman in Khemisset, Morocco, posing with her tattoos. Photo credit: Carolina McCabe, Morocco World News
Het tatoeëer proces
Een tattoo artiest was vaak een vrouw van middelbare leeftijd uit de omgeving van de woonplaats van een jong meisje, zij kwam meestal om de jonge vrouwen uit de verschillende dorpen te tatoeëren. De tattoo meesteres had haar eigen signatuur op de ontwerpen die specifiek voor haar waren en voor de regio. Terwijl zij tatoeëerde, maakte zij van de gelegenheid gebruik om advies te geven, vragen te beantwoorden en nieuwtjes uit te wisselen met de vrouw die getatoeëerd werd.
Deze vrouwelijke tatoo artiesten maakten de inkt voor het tatoeëren op verschillende wijzen. Een van de meest gebruikelijke wijze van bereiding was het persen van de bladen van grote (fava) bonen. Naast de verfstof gebruikte de tattooist scherpe naalden, wierook, houtskool en aromatische kruiden.
Van deze ondersteunende manier van het zetten van tattoos was niet altijd sprake. Een oudere vrouw, Hama, vertelde aan MWN in Khemisset, dat de tattoo artiest naar haar woonplaats kwam en haar met geweld haar gezicht tatoeëerde ondanks het feit dat zij om hulp riep. Zij was maar twaalf jaar oud en eindigde met een tattoo tussen haar wenkbrauwen en een lijn op haar kin voor de rest van haar leven.
De invloed van de Franse bezetting
Aan het begin van de twintigste eeuw tijdens de Franse bezetting begon de betekenis van de tattoos te veranderen. Voor een aantal Amazigh vrouwen moedigde de bezetting hun juist aan om tattoos te laten zetten, omdat zij geloofden dat zij hen beschermden tegen verkrachting. .
Volgens professor Ahmed Aassid, gebruikten de vrouwen de tattoos om hun onafhankelijkheid en vrijheid tijdens de Franse kolonisatie uit te drukken. De tattoos werden ook gebruikt om de Marokkaanse mannen harder te laten werken. .
Tijdens de bezetting zetten de Fransen in heel Marokko bordelen op en ontvoerden Amazigh vrouwen uit de landelijke regio’s om in deze bordelen als prostituee te werken. Omdat veel van deze Amazigh vrouwen tattoos droegen, ontstond er een verband tussen prostitutie en gezichtstattoos. Langzamerhand begon de Marokkaanse samenleving vrouwen met gezichtstattoos af te keuren omdat zij die in verband werden gebracht met prostitutie.
Islam en tattoos
Een andere factor die een rol speelde in de uitroeiing van het zetten van tattoos in de Aamzigh cultuur was de moderne Islamisering van Marokko.
Als reactie op de Iranese revolutie in 1979, werden mensen uit het Midden Oosten, die sterk beïnvloed waren door de conservatieve Salafistische tak van de Islam door koning Hassan II aangemoedigd in Marokko rond te reizen om de linkse vleugel weerstand te bieden. Volgens Amazigh specialist Michael Peyron, vertelden deze leermeesters dat de tattoos Haram waren en daarom verboden als onderdeel van hun salafistische preek.
De leermeesters die in Saudi Arabië zijn opgeleid, hingen een strenge en fundamentalistische interpretatie van de Islam aan. Hoewel het Wahabisme al sinds de 19e eeuw in Marokko bestond, kreeg het geen regeringssteun tot de jaren 80. Ook wezen de predikers tijdens hun preken, naast de veroordeling van de tattoos, op het belang van het dragen hijab en hadden zo grote invloed op de invoering en verspreiding van het dragen de hijab in Marokko.
Hoewel de Koran geen melding maakt van tatoeëren, veroordeeld een Hadith, een verhaal over de Profeet Mohammed deze praktijk. Volgens de Hadith Sahih al-Bukhari, verteld door Hudhayfa, “ Vervloekt de Profeet een ieder die tattoos zet en diegene die een tattoo laat zetten”. Dit omdat zij door het zetten van tattoos het lichaam veranderen, en dus Gods schepping veranderen.
Een andere reden om deze traditie te verbieden is dat door de tatttoos het water de huid niet bereikt en zo ‘wudu’ tegengaat de rituele louterende wassingen. In werkelijkheid wordt de tattoo verschillende lagen onder de huid geplaatst en heeft het geen effect op het water op de huid.
Hoewel de Islam de belangrijkste reden vormt voor het verdwijnen van de traditie van het zetten van tattoos, is tatoeëren terug te leiden tot de tijden van de Profeet Mohammed, toen de meeste vrouwen getatoeëerd waren. Laila Fatima Zahra, de dochter van de profeet, droeg hoogst waarschijnlijk de siyala tattoo op haar kin.
Volgens de Amazigh activist, wordt de traditie niet langer voortgezet daar waar de religie grote invloed heeft omdat deze tattoos als ‘haram’ beschouwd worden. Maar in regio’s waar de religie geen of minder invloed heeft zoals in Khenifra in het centrum van het Midden Atlas Gebergte, zetten de Zayanes Amazigh deze traditie voort.
Photo credit: Michael Peyron.
Amazigh vrouwen die nu tattoos dragen
Sinds het midden van de tachtiger jaren, houdt de traditie van het zetten van tattoos op te bestaan in het grootste deel van Marokko. Het verdwijnen van de traditie wordt niet alleen in verband gebracht met de Franse bezetting en de rol van de Islam, maar ook met verstedelijking en modernisering van de Marokkaanse samenleving.
Traditionele tattoos, zoals die van de Amazigh vrouwen worden nu als onbetamelijk en ouderwets gezien.
Terwijl de Marokkaanse vrouwen zich nu afkeren van de traditionele Amazigh tattoos, schakelen zij nu over op deze vorm van verfraaiing, door het gebruik van henna. Bovendien laten sommige jongeren, ondanks dat het ‘haram’ is, moderne tattoos zetten.
In de stedelijke omgeving van Marokko, zoals Rabat of Casablanca, is het zeldzaam om vrouwen met gezichts of lichaams tattoos te zien. Sommige vrouwen vooral die in de grote steden hebben ervoor gekozen om hun tattoos te laten verwijderen, wat een pijnlijk en kostbaar proces is.
In de landelijke gebieden wordt deze traditie nog maar in weinig gevallen voorgezet. Er zijn geen jonge vrouwen meer die tattoos laten zetten in deze regio’s, maar veel van de vrouwen van oudere generaties hebben nog steeds tattoos op hun gezichten, handen en voeten.
Sommige vrouwen die MWN in Khemisset sprak vertelden dat zij gewend ware om trots te zijn op hun tattoos en dachten dat zij mooi waren, maar nu schamen zij zich diep voor hun tattoos en voelen zich schuldig omdat zij ‘haram’ zijn. Fatima uit Khemisset zei dat zij zich schuldig voelt en gelooft dat het hebben van een tattoo een misdaad is.
Echtgenoten en families die vrouwen aanmoedigden en zelfs vrouwen op jonge leeftijd dwongen om tattoos te laten zetten, vertellen nu deze te laten verwijderen of ze te bedekken. Tattoo symbolen werden doorgegeven van generatie op generatie en dat zal niet langer via de huid voortgezet worden.
De traditie van tattoos verbindt de Amazigh bevolking van Marokko wereldwijd met gemeenschappen van inheemse bevolking, die tattoos gebruiken al een vorm van expressie, genezing en bescherming.
Over de gehele wereld, staan de tradities van de inheemse bevolking onder druk en worden bedreigd door globalisering en modernisering, wat leidt tot het verdwijnen van vele inheemse stammen en hun gewoonten. In Marokko en in Noord Afrika is het niet anders. Het is aan de Marokkaanse bevolking om te beslissen wat verloren gaat aan eeuwen oude tradities. Hoe zal Marokko de foto’s, de symbolen, verhalen van de getatoeëerde Amazigh vrouwen voor de toekomst behouden? En hoe zal Marokko de oude tradities die nog voortbestaan beschermen?
Bron: moroccoworldnews