OPINIE: In 2001 kreeg Women on Waves bijval toen zij het anker liet zakken in Ierland. Tijdens de actie afgelopen week in Marokko klonk er afkeuring. ‘Cultuurrelativisme’, stelt Maja Mischke. ‘Ierland hoort bij ons. De Marokkaanse vrouwen moeten het zelf maar even uit uitzoeken.’
In 2001 liet Women on Waves (WOW) haar anker zakken in de wateren van Ierland, om de aandacht te vestigen op het nog steeds strikte anti-abortusbeleid in dat land. Een paar jaar daarvoor hadden de Ierse autoriteiten zelfs een 14-jarig meisje verhinderd naar Engeland te reizen om daar een abortus te ondergaan, terwijl ze ongewenst zwanger was als gevolg van een verkrachting.
Weliswaar is destijds naar aanleiding van de (internationale) commotie die daarover ontstond de wet ietwat versoepeld, maar tot op de dag van vandaag laat de invloed van de Rooms-katholieke kerk zich gelden in Ierland: een veilige abortus moet over de grens worden gehaald. En als vrouwen dat niet kunnen bekostigen zijn ze aangewezen op de illegaliteit. Met alle gruwelijke gevolgen van dien. In die zin is de situatie in Marokko best vergelijkbaar met die in Ierland.
Afkeuring
Onvergelijkbaar is de afkeuring die WOW vorige week ten deel viel als gevolg van haar optreden in Marokko, terwijl er zo’n 11 jaar geleden juist bijval was voor de actie in Ierland. Verschillende argumenten zijn de revue gepasseerd, maar geen van allen dekken de lading.
WOW is op uitnodiging van MALI (Mouvement Alternatif pour les Libertés Individuelles) naar Smir gevaren, en toch worden de zaken voorgesteld alsof WOW iets aan Marokkaanse vrouwen heeft willen opdringen. Het zou om cultuurimperialisme gaan: het onder dwang of dreiging van geweld aan anderen opleggen van eigen culturele normen en waarden. Alsof WOW zwangere vrouwen bij de haren aan boord sleept om vervolgens onder bedreiging te aborteren, terwijl abortus in de Marokkaanse cultuur helemaal niet bestaat. Als het niet zo treurig was, zou ik er hartelijk om kunnen lachen.
Schokeffect
De praktijk in Marokko is dat abortus streng verboden is, terwijl er naar schatting zo’n 600-800 illegale abortussen per dag(!) worden uitgevoerd, waarvan een veel te groot percentage door ‘engeltjesmakers’.
Door de komst van WOW is er weer eens aandacht voor deze misstand en daar lijkt me niks mis mee. Soms kan een schokeffect nodig zijn. Bovendien is er informatie beschikbaar gemaakt over een vrij in Marokko verkrijgbaar medicijn waarmee je tot de 12de week van de zwangerschap op een veilige manier een miskraam opwekt. Daarnaast is er nu een hotline ingesteld voor vrouwen die een abortus overwegen en meer willen weten.
Er is beweerd dat inmenging in de abortusdiscussie in Marokko blijk geeft van feministisch paternalisme. ‘Marokkaanse vrouwen kunnen heel goed hun eigen boontjes doppen, daar hebben ze ons niet voor nodig.’
Alsof ondersteuning door de één betekent dat de ander niet voor vol wordt aangezien. De geschiedenis kent talloze voorbeelden van hoe internationale samenwerking van essentieel belang is als het gaat om het verkrijgen van vrijheid en rechten. Of het nu om de strijd tégen slavernij, apartheid, kolonialisme of nazisme of vóór vakbonds- homo- of vrouwenrechten gaat: samen sta je nu eenmaal sterker.
Delicaat proces
Er is voorts gezegd dat WOW met haar actie een delicaat proces heeft doorkruist dat al langere tijd gaande is in Marokko. Vrouwenorganisaties, maar ook beroepsgroepen ijveren immers al voor een veilige en legale abortus. Maar de weg daar naar toe is vol van culturele obstakels, is het verhaal. En WOW houdt daar geen enkele rekening mee, waardoor er alleen maar extra problemen ontstaan.
Op grond van welke feiten worden zulke waarheden verkondigd? Hoe lang mogen ‘delicate’ processen duren? Per jaar sterven er in Marokko naar schatting 90 -100 vrouwen aan de gevolgen van een onveilige abortus. Doen die onnodig verloren levens er helemaal niet toe? Hoe lang moeten Marokkaanse vrouwen nog afzien, zelfs totdat de dood erop volgt, voordat legale abortus eindelijk tot de mogelijkheden behoort?
In Nederland is abortus legaal en veilig: er sterft geen enkele vrouw aan de gevolgen ervan, noch raken vrouwen erdoor verminkt. Vergeleken met de rest van de wereld komen hier zowel beduidend minder abortussen als tienerzwangerschappen voor. Dat zijn feiten om trots op te zijn. Waarom zouden we ‘uit respect voor andere culturen en delicate processen’ onze kennis en expertise anderen onthouden, als die zelf zeggen daar behoefte aan te hebben?
Islamitisch
Ik heb sterk de indruk dat de bezwaren tegen WOW in Marokko worden ingegeven door heel andere zaken dan de hierboven genoemde argumenten. Ze zijn namelijk slechts symptomen van enerzijds eenzelfde tendens die zichtbaar is in o.a. de VS, Engeland en ook Nederland: verwoede pogingen om te tornen aan het zwaar bevochten recht van vrouwen op een veilige, legale abortus. Anderzijds zie ik er cultuurrelativisme in: schendingen van rechten en vrijheden in andere culturen dan de eigen worden niet aangekaart, laat staan bekritiseerd, omdat… waarom eigenlijk? Is het angst, schaamte, schuld, lafheid, onnozelheid?
Vermoedelijk kreeg WOW in 2001 met haar Ierse actie veel meer bijval, omdat de tijden anders waren als het gaat om vrouwenrechten. Maar ook omdat Ierland bij ‘ons’ hoort: christelijk, Europees. Marokko daarentegen is islamitisch en ligt in Noord-Afrika. En daarom vinden de politiek correcte cultuurrelativistische ‘denkers’, dat de Marokkaanse vrouwen het zelf maar even uit moeten uitzoeken. Kunnen ze best.
Maja Mischke is publiciste.